Kaygı Nedir?
Kaygı Ne Demektir?
Kaygı; bedenin ve zihnin, gerçek ya da hayali, tehdit ya da tehlike algısıyla oluşan bir durumudur. Kaygı durumları, korkunun ve endişenin aşırı bir derecesi olarak tanımlanır ve strese verilen en ortak tepkilerden biri olarak kabul edilir. Kaygının üç temel bileşeni vardır. Bunlar:
1- Endişeli-Rahatsız Edici Düşünceler ve Hisler:
Kaygının bu bileşeninde, dış bir sebeple oluşan panik duygusu ve düşüncelerle oluşan bellek ve dikkat eksiklikleri vardır. Problem çözümündeki yetersizlikten ötürü performansta bozulmaya neden olurlar.
2-Bedensel Tepkiler:
Sempatik sinir sisteminin aşırı çalışması; anormal derecede uzun ve derin solunuma ve kalp hızında artışa neden olur. Kaygıya bağlı olarak oluşan diğer fiziksel belirtiler ise, yorgunluk ve uykusuzluktur.
3- Davranış Değişiklikleri:
Kaygı, rahatsız edici durumlardan kaçmaya ve bu durumlardan kaçınmayı öğrenmeye sebep olur. Hem kaçma hem de kaçınma, benzer bir durumla yüzleşmeyi daha güçleştirir ve güvenin kaybolmasına neden olur. Kaçınma, rahatsız edici düşüncelerden bilişsel kaçınmayı ve görevlerden kaçınmayı kapsar; aktivitelerde ve performansta azalmaya neden olur.
Kaygının bileşenleri birbirleriyle etkileşim içerisindedirler. Kaygının fiziksel belirtileri kaygılı düşünceleri besler; kaygılı düşünceler de endişeli hislerde artışa neden olur.
Kaygıyı Sürdüren Etmenler Nelerdir?
Kaygı başlangıç nedeninden farklı pek çok etmen tarafından sürdürülebilir. Kaygının iç oluşumundan sonra diğer etmenler kaygının sürdürülmesine katkıda bulunabilirler. Kaygıyı sürdüren etmenler dört grupta toplanabilmektedir. Bu gruplar aşağıdaki gibidir:
1. Rahatsızlık Verici Düşünceler
2. Kaçma yada Kaçınma
3. Güven Kaybı
4. Yaşam Olayları
Rahatsızlık Verici Düşünceler: Üzüntü verici düşünceler genellikle, kaygının belirtilerine yönelik bir açıklama bulmaya teşebbüs edildiği zaman oluşurlar. Bu düşünce hataları dört sınıfta toplanabilir:
a) Bir felaketin olasılığının aşırı abartılması;
b) Korkulan bir olayın şiddetinin aşırı değerlendirilmesi;
c) Kişinin kendi başa çıkma kaynaklarını aşırı az bir şekilde değerlendirmesi;
d) Dış destek faktörlerinin (arkadaşlardan ya da aileden destek gibi) aşırı az bir şekilde değerlendirilmesi.
Kaçma ya da Kaçınma: Kaygı yaratan durumlardan kaçma ya da onlarla yüzleşmekten kaçınma, geçici bir rahatlama sağlar fakat bir döngüye neden olur. Gerçek bir tehlikenin olmadığı durumlarda da kaçınma tepkisi gelişir, kaçınılan durumların listesi artar ve bu durumlarla başa çıkmak daha zor hale gelir. Kişinin yaşamı sınırlanmaya başlar.
Güven Kaybı: Güven duygusu başarı deneyimleriyle oluşur. Kaçma ya da kaçınma başarı deneyimlerini engelleyerek güven kaybına neden olur. Bir başarısızlık diger başarısızlıklardan korkmaya yol açar ve kişiye önceden kolay gelen görevler daha zor gelmeye başlar.
Yaşam Olayları: Yaşam olayları, hem kaygının temel sebebi olabilirken hem de kaygıyı sürdüren etmen olabilmektedirler. İki ya da daha fazla stresli olay aynı dönemde meydana gelirse daha ciddi bir durum oluşur.
Kaygı bozukluğu toplumda insanların yaşamlarının bir döneminde görülebilir. Günlük yaşamda çok sık karşılaştığımız stresler, kaygı gelişiminde önemli rol oynar. Kaygı, endişe, korku Adrenalin ve Kortizol gibi stres hormonlarının salgılanmasına yol açar. Böylelikle kalbimiz daha hızlı çarpar, tansiyonumuz yükselir, titreme, terleme, nefes alamama hissi, boğuluyormuş gibi hissetme vb yakınmalara sebep olabilir.
Kaygı Bozuklukları (Anksiyete) Belirtileri Nelerdir?
Kaygı bozuklukları, çoğu kişide ilk olarak sanki fiziksel, bedensel bir hastalığı varmış gibi hissettirebilir. Başlıca belirtiler şunlardır;
1. Sürekli gerginlik, mutsuzluk ve huzursuzluk hissi
2. Kişi gün içinde yoğun terleme hissedebilir
3. Devamlı olumsuz düşünce durumu
4. Özellikle yaptığı işi etkileyecek şekilde dikkat, konsantrasyon ve odaklanma sorunu yaşanması
5. Uykuya dalmakta, sürdürmekte sorun, sık sık uyanma
6. Başta kalp olmak üzere, mide bağırsak vb organlarda meydana gelen sorunlar( hazımsızlık, kabızlık vs)
7. Genellikle ellerde olmak üzere vücudun genelinde ortaya çıkan titreme, yerinde duramama vb belirtiler
Kaygı Bozuklukları (Anksiyete) Nelerdir?
Kaygı bozukluğu tanısı konulması için belli kriterler vardır. Bu kriterler arasında her kaygı bozukluğuna spesifik belirtilerin belli sayıda olması gerekir. Sonrasında bu durumun günlük hayatı etkilemesi, sıkıntıya sebep olması ve baş edememesi, alkol, madde, ilaç vb kullanımına bağlı olmaması ve belli bir süreden uzun sürmesi gerekmektedir.
Kaygı bozukluğu çeşitlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
1. Yaygın Anksiyete Bozukluğu,
2. Obsesif Kompulsif Spektrum Bozuklukları
3. Akut Stres Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu
4. Fobik Bozukluklar
5. Sosyal Anksiyete Bozukluğu,
6. Panik Bozukluk,
7. Seçici Konuşmama Bozukluğu
8. Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu,
9. Herhangi bir Sağlık Sorununa Bağlı Kaygı Bozukluğu,
Unutulmasın ki birçok çeşidi olan kaygı bozukluklarının hangi çeşidine sahip olduğunun öğrenilmesi tedavi ve terapi süreci için çok önemli bir durumdur. Kaygı bozuklukları yaşamınızı olumsuz etkilemeye başladıysa mutlaka bir uzmanından destek almanız önerilir ve ilk adım çok önemlidir.
