CİNSEL SAĞLIKTAN VAJİNİSMUSA

Cinsellik ve cinsel yaşam geçmişten bu yana saklanılması, konuşulmaması gereken, ayıp karşılanan iki kavram olarak algılanmaktadır. Geçmiş dönemlerde doğal olduğu düşünülen birçok durumun günümüzde bir ‘’bozukluk’’ ya da ‘’hastalık’’ olarak tanımlanmaya başlamasıyla da birlikte cinsel yaşamda da bu tanımlamalar yapılmaya başlanmış ve tedaviye yönelik girişimlerde bulunulmuştur. Cinsel ve eşler arası problemlere yönelik tanı ve tedavi birimlerinin kuruluyor olması da bunu destekler niteliktedir. Tedaviye yönelik bu birimlere başvuran birey ya da çiftlerin cinsel işlev bozuklukları ile birlikte psikiyatrik açıdan sahip oldukları diğer rahatsızlıklar tedavi sürecinin olumlu ya da olumsuz yönde ilerlemesinde etkili olmaktadır. (Erişten ve ark. 2001)

Dünya Sağlık Örgütü’nün cinsel sağlık tanımı; “cinsellik, fiziksel, duygusal, entellektüel ve sosyal yönlerin kişiliği, iletişimi ve aşkı zenginleştirici etkilerinin bileşiminden oluşur. Cinsel bir varlık olarak insanın sadece bedensel değil; duygusal, düşünsel ve toplumsal bütünlüğünü sağlayan, kişilik gelişimi, iletişim ve sevginin paylaşımını olumlu yönde zenginleştiren ve arttıran sağlıklılık halidir” (Yüksel Ş ve Cindoğlu D: 2006)

DSM/5-TR’e göre vajinismus; sürekli ya da yineleyici biçimde; birleşme sırasında vajinaya girme, vajinaya girme ya da girişim sırasında vulvovajinada ya da pelviste ağrı duyma, bu ağrı beraberinde belirgin korku ya da kaygı duyma ve vajinaya girme girişimi sırasında pelvis tabanı kaslarını çok germe ya da sıkma ile belirtileri görülen kadın cinsel işlev bozukluklarındandır. (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2014)

Vajinismus: kadın vajinasına penis, cisim, parmak girişinin olamayışı şeklinde gerçekleşen bir cinsel işlev bozukluğudur. Bu durum kadın isteğinden bağımsız yaşanmaktadır. Değişen şiddetlerde vajinadaki kasların kasılması, fobik kaçınma, ağrı duyacağına dair korku birlikte görülür. (Doğan S. ve ark. 2015)

Vajinismus cinsel birleşmeyi engelleyerek öncelikle kadında ve ardından çiftler arasında  psikolojik ve sosyolojik stres faktörü oluşturmaktadır. Cinsel konuların ülkemizde az konuşulması ya da konuşulmaktan kaçılmasına karşın vajinismus durumunda uzmana başvuru süresi uzamamakta ve başvurma yaşı da daha erken olabilmektedir. Uzmanlara geç olmadan başvurma girişiminde toplumun ve bulunulan sosyolojik ortamın da etkisi göz ardı edilmemelidir. (Erişten ve ark. 2001)

Bireyler evlendikten kısa süre sonra yakınları tarafından çocuk beklentisinin yüksek oluşu, ilk gecelerinde cinsel birleşmenin olmazsa olmaz algılanışı ve hatta ‘’kanlı çarşaf’’ görme isteklerinin oluşu doktora erkenden başvuru gibi bir sonucu ortaya çıkarmaktadır. Kadınlar eşlerinden ve çevresinden bu konuda uyarılar almakta, yönlendirmelere maruz kalabilmektedir. (Erişten ve ark. 2001)

Yaşadığımız toplumda cinsellikle ilgili yanlış inançlar bulunmaktadır. Bunlardan biri cinselliğin tamamen cinsel birleşmeden ibaret olduğu ile ilgilidir. Erkeklerde sertleşme güçlüğü ya da penisin ereksiyon süresi ve gücünün yetersizliği ile kadında vajinismus cinsel birleşmeyi olanaksız hale getirdiğinden dolayı bireyler doktora daha hızlı başvuruda bulunabilmektedir. (İncesu C. Yetkin N : 1997)

Vajinismus; cinsel yönden engellenme ve baskıların söz konusu olduğu, cinsellik kavramının tabu olarak yaşamda yer edindiği, geleneğe bağlı kalan ve dar kalıplar içerisinde sıkışan, yargıların baskın olduğu bizim gibi toplumlarda daha yüksek oranda görülmektedir. Erkekler tarafından bakıldığında onay gören, bir anlamda -övülen- birçok davranış kadınlar için düşüldüğünde yargılanacağı, ayıplanacağı bir durum haline gelmektedir. Cinsel etkileşimi başlatmak, orgazmın devamlılığını sağlamak, cinsel uyarılmanın etkisini arttırmak için eşiyle konuşması dahi kadınlar için hoş karşılanmayan davranışlar olarak algılanmaktadır. (Erişten ve ark. 2001)

Kadın cinsel işlev bozukluklarından Türkiye’de en çok görüleni vajinismus olduğu bilinmektedir. Bu sıklık %62-75 oranında çalışmalarda yer almıştır.. (Doğan S.2009, Çayan S ve ark. 2004,Tuğrul C.&Kabakçı E.1997)

Sahip olduğu cinsel işlev bozukluğu sebebiyle birime başvuran kadınların yaş ortalamalarına kimi çalışmalarda yer verilmiştir. Bunlar 24-29 yaş aralığında değişmektedir. (Yetkin ve İncesu 28, Sungur 25, Tuğrul 26)  (İncesu C. Yetkin N.1997, Sungur M.1994, Tuğrul C. Kabakçı E.1997)

Etiyolojik açıda vajinismus sebebi ile ilgili farklı görüşler ortaya atılmıştır. Kişilerin cinselliğe bakış açıları, çiftler arası ilişkide problemlerin söz konusu olması, cinsellik bilgi-deneyim ve eğitiminin azlığı ya da yokluğu, cinsel istismar, fiziksel istismar, vajinanın darlığı sebebiyle ağrı duyulacağı düşüncesi vardır. (Doğan S, 2009)

Vajinismusun çok seyrek olarak komplikasyonlu doğum, gebelik sonlandırma ya da jinekolojik muayeneden sonra ortaya çıkabileceğine dair görüşler vardır. (İncesu,2004)

Vajinismus yaygınlığı doğu ülkelerinde –ki Türkiye bu ülkelerdendir-, batı ülkelerine göre daha yaygın görülmektedir. Doğu toplumlarında daha yaygın oluşu, evlilik öncesindeki birleşmenin ya da cinsel deneyimin yasaklanması ve bekaretin önemine yaptıkları vurgu gibi nedenlere bağlanabilir. (Özdemir O ve ark. 2008)

Vajinismuslu kadınların penetrasyon olmadığı sürece cinsel ilişki yaşamak istediği ve  klitoral uyarı ile cinsel doyuma ulaşabildikleri literatürde yer almaktadır. (Tuğrul C &Kabakçı E, 1997)

Cinsel işlev bozuklukların, cinsel yanıt döngüsü aşamalarından birinde yaşanan sorunlar sebebiyle ortaya çıktığına dair genel kanıya karşın vajinismus bir istisna olduğu görülmektedir. (Kaplan,1977)  Vajinismuslu kadınların, eşleriyle penetraston dışında kalan cisel yaşamları açısından önemli sorunlar yaşamadığı literatür bilgileri arasında saptanmıştır. (İncesu,2004)

Penetrasyonun ağrıya sebep olacağına dair inanışlar kişilerde anksiyeteye sebep olabilmekte ve etkinlik fobik bir hale gelmektedir. (Spano ve ark.1975, akt. Tuğrul C ve Kabakçı E 1997)

Bu kadınların jinekolojik muayeneleri neredeyse imkansız hale gelmekte ve kaçınma davranışları burada da görülmektedir. Muayene sonrasında ise vajisnusmusa sebep gösterilebilecek organik bir bozukluk saptanamamaktadır. (İncesu,2004)

Vajinal giriş kadın tarafından korkutucu algılandığı durumda dikkat, ağrı ve bedende hissedilen duyumlar üzerine kaymakta ve hissedilen korku düzeyi artış göstermektedir. Vajinadaki pelvik kaslarda tekrarlayan kasılmalar başlar,  bu durum birleşme denemelerinin başarısızlıkla sonlanmasıyla ve korkunun-kaçınmanın artmasıyla bireyin döngü içerisine girmesine sebep olur. (Özdel O ve ark. 2013)          

Birleşmenin gerçekleşmemesi kadınlarda yetersizlik duygusuna sebep olabilmekte ve bu durum farklı cinsel işlev bozukluklarına da sebep olabilmektedir. Kişi başarısızlık ve ağrı korkusuyla cinsel uyarılmalarını baskılayabilir, cinsellikten kaçınabilir, orgazm olamama problemleri yaşayabilir. Yetersiz ya da durdurulan uyarılma vajinada ıslanmayı azaltarak penetrasyonu zorlaştırıp cinsel yaşam kalitesinin azalmasına sebep olabilmektedir. (Özdel O ve ark. 2013)  

Nur Evşan Demiray, Uzm. Klinik Psikolog

KAYNAKÇA

Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (Çev: E. Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2014

Çayan S, Akbay E, Bozlu M. The prevalence of female sexual dysfunction and potential risk factors that may impair sexual function in Turkish women. Urol Int 72:52-57. 2004.

Doğan S. Vaginismus and accompaniying sexual dysfunction in a Turkish clinical sample. J Sex Med. 6: 184-192. 2009

Doğan S. ve Ark. Vajinismus ve Disparonisi Olan Bir Grup Kadında Vajinal Penetrasyon Biliş Ölçeğinin Türkçe Sürümünün Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 16(Özel sayı.1):1-9. 2015

Erişten ve Ark. Cinsel ve Evlilik Terapilerine Başvuran Kadınlarda Psikiyatrik Komorbidite ve Evlilik İlişkisi. Düşünen Adam Dergisi. 14(3). 132-141. 2001

Kaplan HS :  Hypoactive Sexual Desire, J Sex & Mar Therapy, 3. 1977

İncesu C. Yetkin N: Assesment of 200 Subjects Reffered to a sexual Dysfunction Outpatient Clinic in Turkey. Proceedings of the 13. World Congress of Sexology. 285-290. 1997

Özdemir O, Simsek F, Özkardes S, İncesu C, Karakoç B. The Unconsummated Marriage: Its Frequency and Clinical Characteristics in a Sexual Dysfunction Clinic. JSex Marital Ther;34:268-279. 2008.

Özdel O, Tümkaya S,Levent N,Ateşçi FÇ, Oğuzhanoğlu NK, Varma G; Bilişsel Davranışçı Yöntemlere Dayalı Cinsel Terapinin Vajinismuslu Kadınlar ve  Eşlerinin Cinsel Sorunları Üzerindeki Etkileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 14:129-35; 2013

Spano L, Lamont JA. Dyspareunia: A symptom of female sexual dysfunction. Can Nurse; 71:22-25. 1975.

Tuğrul C. Kabakçı E: Viginismus and its Correlates. Sexual and Marital Therapy. 23-24. 1997