Bipolar Bozukluk Nedir?
Bipolar Bozukluk Ne Anlama Gelir?
Bipolar bozukluk ( iki uçlu bozukluğu) kişinin, uyku düzenini, ruhsal durumunu, iç enerjisini etkileyen ve günlük yaşam akışını bozan bir bozukluk olarak genellikle genç erişkinlikte ortaya çıkıyor. Günlük hayatın akışında gerçekleşen iniş-çıkışlardan farklı olarak, bipolar bozukluk bulunan kişiler, keskin iniş-çıkışlara bağlı, okul hayatında, iş hayatında, aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşayabilirler.
Bipolar bozukluk (iki uçlu duygudurum bozukluğu) bir diğer adıyla manik-depresif bozukluk, kişinin duygudurumunda, sosyal aktiviteleri tamamlama yetisinde ve günlük hayattaki enerjisinde bozulmalara neden olan psikolojik bir bozukluktur. Toplumda her 100 kişiden %1-2’sinde görülen bipolar bozukluk, sıklıkla genç erişkinlikte 15-35 yaş aralığında ortaya çıkmaktadır.
Bipolar Bozukluk Neden Olur?
Yapılan araştırmalar sonucu bipolar bozukluk nedenleri arasında genetik faktörlerin yer aldığı bilinmektedir. Genetik olarak bipolar bozukluğuna yatkın olan kişilerin yaşadığı stresli yaşam koşulları da bu bozukluğu tetikleyebilmektedir. Aile bireylerinde bipolar bozukluk olan bireylerde de bipolar bozukluğun ortaya çıkma ihtimali olduğu belirtilmektedir.
Bipolar Bozukluk Mani Dönemi Nedir?
Kişinin enerjik, konuşkan, aşırı hareketli, umursamaz, kendini güçlü hissettiği bir dönemi tanımlar.
Bipolar Bozukluk Mani Dönemi Belirtileri Nelerdir?
- Oldukça yükselmiş (öforik) duygudurum
- Artmış enerji ve yerinde duramama hali
- Cinsel istek artışı
- Uyku problemleri (uyku ihtiyacında azalma)
- Yargılama kapasitesinde azalma
- Çok para harcama
- Kişinin kendi kabiliyeti konusunda gerçek olmayan inanışlara sahip olması
- Konsantrasyonda azalma
- Düşünme ve konuşma içeriğinde artış
- Alkol ve madde kullanımında artış
- Bipolar bozukluk belirtilerinin üç veya daha fazlasının her gün görülmesi ve bir hafta veya daha uzun sürmesi gerekmektedir. Mani dönemi ani başlar ve tedavi edilmezse haftalarca sürebilir. Kişi genelde mani döneminde olduğunu fark etmez ya da tedaviyi reddetme eğiliminde olabilir.
- Manik atağın başlangıcında ya da bağımsız bir atak olarak da görülebilen bir diğer durum hipomanidir. Hipomani, üretkenliğin arttığı ancak manik belirtilerin daha hafif olduğu bir dönemdir. Hipomani döneminde belirtiler genellikle kişinin iş, sosyal ve okul çevresiyle iletişimini etkilemeyecek derecede görülür.
Bipolar Bozuklukta Risk Faktörleri
- İş sorunları
- Stresli bir hayat
- Yeterli bedensel aktiviteler yapmama
- İlaçların yan etkileri
- Kötü beslenme alışkanlıkları
- Suç oranı yüksek bölgede yaşama
- Maddi sorunlar
Bipolar Bozukluk Depresif Dönem Belirtileri Nelerdir?
- Endişeli, üzgün ve mutsuz hissetme
- Enerji azlığı
- Değersizlik hissi
- Umutsuz ve karamsar olma
- Yaşamdan zevk alamama
- Unutkanlık
- İştah değişikliği; kilo kaybı ya da kilo alımı
- Çaresiz hissetme
- Fazla uyuma, uykuya dalmakta güçlük çekme veya geceleri sık uyanma
- Konsantrasyon güçlüğü
- Ölüm ya da intihar düşünceleri
Bipolar Bozukluk Atakları Nedir?
Kişinin ruh halinde değişikliklere yol açan alçalma ve yükselme dönemleri, manik ve depresif ‘ataklar’ olarak tanımlanmaktadır. Bazı kişiler maniye ya da depresyona daha yatkın olurken bazı kişilerde belirtiler, iki uç duygudurum arasında gidip gelme (karma epizot) şeklinde görülebilmektedir.
Bipolar Bozukluk Komorbidite (Eştanı) Nelerdir?
- Anksiyete Bozukluğu
- Madde Kötüye Kullanımı
- Obeziteye ve diyabete yakalanma riski
- Migren
- Tiroid ile ilişkili rahatsızlıklar
- Kalp Hastalıkları
Bipolar Bozuklukta Kalıtımın Rolü Var Mıdır?
Bipolar Bozukluğu olanların anne-baba ve kardeş gibi çok yakın akrabalarında hastalanma riski genel nüfusa göre daha yüksektir ancak bipolar bozukluğu olan birinin çocuğunda da bipolar bozukluğun mutlaka olacağı düşüncesi yanlıştır.
Bipolar Bozukluğun Mevsimsel Etkisi Var Mıdır?
Her mevsimde görülebilmesine rağmen, ilkbahar/yaz aylarında mani veya hipomani, sonbahar/kış aylarında depresyon daha sık görülebilmektedir.
Hamilelik veya Doğum Yapmak Bipolar Bozukluk Açısından Risk Oluşturur Mu?
Çalışmalar bipolar bozukluğu olan kadınlarda doğum sonrası bozukluğun %25-35 oranında tekrarladığını göstermektedir. Hamilelik sırasında da bozukluğun tekrar etme olasılığı %70’ler civarındadır. Bunlara rağmen hekim denetimi altında hamile kalmak ve nisbeten güvenli bir hamilelik dönemi geçirmek de mümkündür.
Bipolar Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Bipolar Bozukluk tedavisinde, akut alevlenme dönemlerinin tedavisi ve koruma tedavisi olmak üzere iki aşamalı tedavi şekli söz konusudur. Bipolar bozuklukta atak tedavisi, danışanın zaman zaman geçirdiği depresif veya manik atakların tedavisidir. Atakların tekrarlama riskine karşı planlanan koruyucu tedaviyle de, atak sıklığının azalması, danışan tekrar depresyon veya mani geçirse bile bunların kısa sürmesi ve hafif dozda olması sağlanmaktadır.
Uzun dönemde koruyucu tedavinin sürdürülmesi gerekmektedir. Bipolar Bozukluk tedavisinde hekim tarafından planlanan duygudurumu dengeleyen ilaçlar (bipolar bozukluk ilaçları) ile birlikte destekleyici psikoterapi ve psikososyal terapilerin uygulanması bipolar bozukluğun kontrolü açısından önemlidir.
Bipolar Bozukluğu Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
- Düzenli ve yeterli uyunmalıdır.
- Yaşa ve vücut tipine uygun sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak çok önemlidir. Doktor kontrolünde doğru bir beslenme planı oluşturulmalıdır.
- Yeteri kadar egzersiz yapılmalıdır.
- Stresli ortamlardan olabildiğince uzak durulmalıdır.
- Alkol mümkün olduğu kadar azaltılmalı veya hiç tüketilmemelidir.
- Nefes egzersizleri yapılmalıdır.
Bipolar Bozukluk Görülen Kişilerde Aile ve Çevre Desteğinin Önemi Nedir?
Bipolar Bozukluk tanısı alan kişiler, çoğu zaman bu durumu kabullenmeyebilir ve sebep olarak da çevrelerinde olup bitenleri gösterme eğilimine girebilirler. Bu nedenle, tedaviye başlamak ve sürdürmek için aile ve çevre desteği çok önemlidir. Danışanın güvenliğinin temin edilmesi ve tedavinin sağlıklı sürdürülebilmesi için aile bireylerinin bu dönemde etkin davranması gerekmektedir.
Aile bireyleri bipolar bozukluk dönemine ait davranış problemleri (depresif dönemde çökkünlük ve ağlama atakları ya da manik dönemde kontrolsüz para harcama, alkol ve madde kullanımı gibi ) ve sonuçlarıyla baş etmekte zorluklar yaşayabilmektedirler. Aile bireyleri ve yakın çevrenin de yaşadıkları zorluklarla baş etmek için destekleyici grup terapisi çalışmalarına katılmaları yararlı olacaktır.
