A Kümesi Kişilik Bozuklukları Nelerdir?
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapan sürekli davranış ve iç yaşantı örüntüsüdür. Bu örüntü şu dört alanın en az ikisinde kendisini gösterir; biliş (kendini, başka insanları ve olayları algılama ve yorumlama yolları), duygulanım (duygusal tepkilerin görülme sıklığı, yoğunluğu, değişkenliği, uygunluğu), kişiler arası işlevsellik, dürtü kontrolü.
Bu sürekli örüntü esneklik göstermez ve çok çeşitli kişisel ve toplumsal durumları kapsar. Bu örüntü değişmez, uzun süredir vardır, başlangıcı en azından genç erişkinlik ya da ergenlik dönemine uzar. Bu sürekli örüntü, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya, toplumsal-mesleki alanlarda veya diğer önemli işlevsellik alanlarında bozulmaya yol açar.
Patolojik kişilik özellikleri kişi tarafından genellikle normal olarak algılanır ve birey bundan şikayetçi değildir. Kişiler genellikle çevreyi kendilerine uydurmaya çalışırlar ve çevreyle sürtüşürler. Özellikler belirli bir süre, kişi veya ortamla sınırlı değildir. Süreğendir, hemen her ortamda ve kişi ya da toplulukta kendisini gösterebilir.
-
A Kümesi Kişilik Bozuklukları
Paranoid Kişilik Bozukluğu
Başkalarından kuşkulanmak ve başkalarına güvensizlik bu kişilik bozukluğunun temel özellikleridir. Paranoid kişilik bozukluğuna sahip insanlar, etrafındaki insanların kendilerine kötülük yapacağına inanırlar. Bu inanç, onların sürekli korkulu yaşamalarına yol açar.
Paranoid Kişilik Bozukluğuna sahip kişilerin mottoları şu olabilir: İnsanlar her zaman, kasıtlı olarak, onlara ihanet edecek veya başka bir şekilde onları kullanacak. Bu yüzden, her zaman başkalarına karşı dikkatli/ uyanık olmalılar şeklindedir.
Paranoid Kişilik Bozukluğuna sahip kişilerde, aşırı şüpheleri ve düşmanlık beklentileri, onları, geçinmesi zor biri haline getirir. Dolayısıyla, yakın ilişkilerde zorluk yaşarlar. Çevrelerini kontrol etme ihtiyacı duyarlar.
Tanı Ölçütleri
A. Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk gösterme)
- Yeterli bir temele dayanmaksızın başkalarının kendisini sömürdüğünden, aldattığından ya da kendisine zarar verdiğinden kuşkulanır.
- Dostlarının ya da iş arkadaşlarının kendisine olan bağlılığı ya da güvenirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır.
- Söylediklerinin kendisine karşı kötü niyetle kullanılacağından, yersiz yere korktuğundan ötürü başkalarına sır vermek istemezler.
- Sıradan sözlerden ya da olaylardan aşağılandığı ya da gözdağı verildiği biçiminde anlamlar çıkartır.
- Sürekli kin besler yani onur kırıcı davranışları, haksızlıkları ya da görmezden gelinmesini bağışlamaz.
- Başkalarınca anlaşılabilir olmayan bir biçimde, karakterine ya da saygınlığına saldırıldığı yargısına varır ve öfkeyle ya da karşı saldırı ile birden tepki gösterirler.
- Haksız yere, eşinin ya da cinsel partnerinin sadakatsizliğiyle ilgili kuşkulara sık sık kapılırlar.
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Şizoid kişilik bozukluğu, kişilerin, sosyal faaliyetlerden kaçındığı ve sürekli olarak, başkalarıyla etkileşimden çekindiği bir durumdur. Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin, başkalarıyla nasıl kişisel ilişki kuracakları konusunda genellikle çok az fikirleri vardır.
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişiler, toplumsal ilişkilerden kopabilir, insani yakınlıktan kaçınabilir ve duygularını sınırlı şekilde gösterebilirler.
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin mottoları şu olabilir: Dünya, özellikle de duygularla ve diğer insanlarla uğraşırken, bunaltıcı bir yerdir. Her şeyle aynı anda uğraşamam. Duygulardan uzak bir yaşamı çok daha kolay yönetebilirim.
Tanı Ölçütleri
A. Aşağıdakilerden dördünün (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli, toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda duyguların anlatımında kısıtlı kalma örüntüsüdür.
- Ailenin bir parçası olamadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alırlar.
- Hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğlerler.
- Başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgileri olsa bile çok azdır.
- Alsa bile çok az etkinliklerden zevk alırlar.
- Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yok denecek kadar azdır.
- Başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünürler.
- Duygusal soğukluk, kopukluklar ya da tekdüze bir duygulanım gösterirler
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Şizotipal kişilik bozukluğu, kişilerin, yakın ilişkilerde birden bire huzursuz hissetmeleri, yakın ilişkilerden kaçınmaları ve sosyal ilişkilerde yetersizlikleriyle belli olan bir bozukluktur. Şizotipal kişilik bozukluğuna sahip bireyler, çarpık düşünce yapılarına sahip olurlar ve norm dışı (toplumsal kurallara uymayan) davranışlar sergilerler.
Şizotipal kişilik bozukluğuna sahip kişilerin mottoları şu olabilir: Çevremdeki dünyayı anlamıyor, orada yaşayamıyorum. Bu yüzden, o dünyadan ayrılmak, kendi dünyamı yaratmak ve kendi dünyamda yaşamak daha iyi.
Genellikle, birtakım özel güç ve yeteneklere -altıncı his gibi- sahip olduklarını düşünürler. Bazen insanların düşüncelerini, eylemlerini ve duygularını sihirli bir şekilde etkileyebileceklerine inanırlar.
Tanı Ölçütleri
A. Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, bilişsel ya da algısal çarpıklıkların ve alışagelmişin dışında davranışların yanı sıra yakın ilişkilerde birden bire rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma ile kendini gösteren, toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin olduğu sürekli bir örüntüdür.
- Referans (alınma, etkilenme) düşünceleri (referans hezeyanlarını kapsamaz)
- Davranışları etkileyen ve kültürel değerlere uyumlu olmayan acayip inanışlar ya da büyüsel düşünce (örn. batıl inanç, “gaipten haber verme”ye inanma, telepati ya da “altıncı his”; çocuklarda ve ergenlerde saçma sapan düşlemler ya da bunlar üzerine düşünüp durmalar.
- Olağandışı algısal yaşantılar, bunlar arasında bedensel illüzyonlar vardır. Acayip düşünüş biçimi ve konuşma görülebilir.
- Kuşkuculuk ya da paranoid düşünce görülebilir.
- Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanıma sahip olabilirler.
- Acayip, alışagelmişin dışında ya da çok kendine özel davranış ya da görünüme sahip olabilirler.
- Birinci derecede akrabalar dışında yakın arkadaşların ya da sırdaşları pek yoktur.
- Yakından tanımakla azalmayan aşırı toplumsal kaygı, kendisi hakkında olumsuz yargılardan çok paranoid korkular bu bozukluğa eşlik etme eğilimi taşır.
